«ՄԱՍՐԵՆԻՆ ԻՄ ԵՐԿՐԻ ԿԵՐՊԱՐՆ Է» ԿԱՄ՝ «ԳԱՐՈՒՆԴ ՀԱՅԵՐԵ՛Ն Է ԳԱԼՈՒ, ՀԱՅԵՐԵ՛Ն ԵՆ ԳԱԼՈՒ ԴԱՐԵՐԴ…»
1914 թվականի այս օրը՝ ապրիլի 14-ին է ծնվել իր «շաղոտ շուրթերով» իր ծննդավայրը, Հայրենիքն ու նրա «Քարափների երգը» գովերգող Հայ բանաստեղծը՝ ՀԱՄՈ ՍԱՀՅԱՆԸ:
Հոգևոր անխախտ ու անխառն արմատներով մեր նախնյաց մշակույթին կառչած այս Մեծ Հայորդու բանաստեղծություններից տողեր հիշելու առիթներ ունենում ենք հաճախ…
Անհիշելի ժամանակների բույրով հագեցած մեր Պատմական Հայրենիքը՝ Նաիրի Երկիրը խորհրդանշող «Նաիրյան դալար Բարդու» համար մարտի ելած Երգիչը գրում էր.
Նազում ես ու շորորում՝ զմրուխտյա քո շորերում,Շուք արած ճամփի վրա՝ մանկության կանաչ արտի,Քո կանչը զնգում է զիլ՝ իմ սրտի խոր ձորերում,Իմ հեռու՜, հեռու՜ Նաիրյան դալար բարդի:
Ա՜խ, ասես խարույկ լինես՝ բռնկված կանաչ բոցով,Ես հեռվից քեզ եմ գգվում՝ կարոտով կրակ սրտի.Լցնում ես դաշտերն ամեն հարազատ քո խշշոցով,Իմ հեռու՜, հեռու՜ Նաիրյան դալար բարդի:
Իմ արտույտ — մանուկն ահա՝ խաղում է քո շվաքում,Քո փառքին երգ է շրշում՝ շրթերով կոկոն վարդի,Զո՛վ արա նրա կյանքին, հոր նման գգվի՛ր անքուն,Իմ հեռու՜, հեռու՜ Նաիրյան դալար բարդի:
Ես երգիչ հրի՛, սրի՛, շահ չունեմ քո սիրուց զատ,Քեզ նման կանաչ կյանքով, քեզ համար ելած մարտի,Կմեռնեմ, միայն թե դու դարերում ազատ խշշաս,Իմ հեռու՜, հեռու՜ Նաիրյան դալար բարդի…
«Պոեզիան թարգմանել ես անգլերեն, պիտի անգլիացին իմանա, թե այդ երկրում ի՛նչ ծառ է աճում:
Մասրենին իմ երկրի կերպարն է:
…Ոչինչ չի ուզում, երաշտ տարին էլ լավ պտուղ է տալիս, մի քանի անգամ ծաղկում՝ կանաչում է, սպիտակում, դեղնում, կարմրում…Խեղճ, բաշխող, բայց և փշեր ունի:
Օտարն ինձ պիտի ճանաչի մասրենո՛ւ թփով՝ ժայռի մեջ խրված: Ամենալավ բույրն ունի, գույնն ունի, պտուղն ունի: Արմատը՝ խոր, պիրկ, ամուր, հապա փորձիր պոկել…
Մասրենին ինքը չգիտե, որ այդքան բուժիչ է, այդքան գեղեցիկ, այդքան պիտանի:
Մասրենին չգիտե և չէր էլ կարող իմանալ, որ ինքը Հա՛յ է, Հայի բնավորություն, որ այնքա՜ն բնորոշ է մեր ազգին:
Դա մե՛նք պիտի իմանանք և ներկայացնենք այլոց էլ:
Մասրենին Թումանյանի ժայռի արժեքն ունի…
Մասրենու էությամբ պիտի նաև ինքներս մեզ ճանաչենք»:
Համո Սահյանի խոսքերն են (Սուսաննա Բաբաջանյանի ֆեյսբուկյան էջից)…
«Աչքն ու ականջն եմ ես Մայր Բնության, Գիտակցությունը նրա մարմնավոր»…
Ահա Սահյանի ինքնաբնութագրումը…
Իր նամակներից մեկում Պարույր Սևակը Սահյանին բնորոշել է որպես «մեր պոեզիայի լավագույն հանգավորողներից» մեկը:
Ահավասիկ՝ ապացույցներից…
«Մեր լեզուն»
Մեր լեզուն մեր խի՛ղճն է դա,
Սուրբ հա՛ցը մեր սեղանի,
Մեր հոգու կա՛նչն է արդար
Ու հա՛մը մեր բերանի:
Մեր լեզուն ծո՛ւխն է մեր տան,
Մեր կշի՛ռն աշխարհի մեջ,
Նա ա՛ղն է մեր ինքնության,
Էության խորհո՛ւրդը մեր:
Մեր լեզուն արյո՛ւնն է մեր,
Արյունից ավելի՛ թանկ,
Մեր բուրմո՛ւնքն ու գո՛ւյնն է մեր,
Մեր լեզուն մե՛նք ենք, որ կանք:
Նա պիտի մեր առաջի՛ն
Ու վերջի՛ն սերը լինի,
Ի՞նչ ունենք էլ աշխարհում,
Որ այսքան մե՛րը լինի:
Եվ կամ՝
«Գարունդ հայերե՛ն է գալիս»
Գարունդ հայերե՛ն է գալիս,
Ձյուներդ հայերե՛ն են լալիս,
Հայերե՛ն են հորդում ջրերդ:
Հավքերդ երգում են հայերե՛ն,
Խոփերդ հերկում են հայերե՛ն,
Հայերե՛ն են տոկում գրերդ:
Արևդ հայերե՛ն է ծագում,
Ծառերդ հայերե՛ն են ծաղկում,
Հայերե՛ն են պայթում բառերդ:
Հունդերդ ծլում են հայերե՛ն,
Ձեռքերդ կռում են հայերե՛ն,
Հայերե՛ն են լռում քարերդ:
Ձորերդ հայերե՛ն են շնչում,
Զոհերդ հայերե՛ն են ննջում,
Հայերե՛ն են տանջում ցավերդ:
Որքան էլ ձեռից գնացել,
Դու էլի հայի՛ն ես մնացել,
Հայերե՛ն են հառնում սարերդ:
Թող աստված եղածը պահի՛,
Եվ հետո՝ ի՛նչ էլ պատահի,
Ձյուներդ հայերե՛ն են լալու,
Գարունդ հայերե՛ն է գալու,
Հայերե՛ն են գալու դարերդ:
