«ԱՆՏԱՐԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ԲԹԱՑՄԱՆ ԱՌԱՋԻՆ ԵՎ ԱՄԵՆԱՀԻՄՆԱԿԱՆ ՊԱՅՄԱՆՆ Է» (Մ. ՍԱՐՅԱՆ)
![](https://karineavetisyan.am/erac/2022/07/20220728_152121-1024x1024.jpg)
«Ալ ինչե՜ր կան, որ խեղճ ժողովուրդն առ ահի կլռէ, չկրնար համարձակիր բողոքելու, որպէսզի աւելի թշնամիներ չվաստակի, վասնզի կտեսնէ, որ շատ մը բողոքներ անգործադրելի մնացեր են և հետևանքն աւելի գէշ եղած է», — գրել է Հայ բազմավաստակ բանահավաք, ազգագրագետ, մանկավարժ, հրապարակախոս ու հասարակական գործիչ Սարգիս Հայկունին՝ Սարգիս Ղազարյանը (1838-1908)՝ 1879 թվականին Կ.Պոլսում հրատարակվող «Մասիս» շաբաթաթերթում (թիվ 2481)՝ անդրադառնալով Հայ ազգի համար դժնդակ այդ ժամանակաշրջանում իր ազգակիցների դժվարին կացությանը:
Իրենց բնօրրանում՝ սեփական Հողի վրա, քաղաքական իրավիճակի թելադրանքով պարտադրված թշվառության պայմաններում գոյատևող Հայությունը դարեդար կքեց օտարի տիրապետության ներքո:
«Հողը կենդանի էակ է, այն իր Հոգին ունի ու առանց հարազատ Հողի, առանց Հայրենիքի սերտ կապի անկարելի է գտնել սեփական Անձն ու սեփական Հոգին»,- ասել է Մարտիրոս Սարյանը:
![](https://karineavetisyan.am/erac/2022/07/Saryan1-1.jpg)
Մայր Հողի վրա էլ, սակայն, «սեփականը»՝ Ազգայինն արմատախիլ անելու «քաղաքականությունն» էր իրականացվում վաղուց…
Քրիստոնեության տարածման հետևանքներին հանճարեղ Պ. Սևակի անդրադարձով՝
…«Իրավունք չկար երգել ե՛րգը մեր,
Որ դարեր ի վեր
Հնչել էր լեզվով մեր ոսկեղենիկ.
Ե՛վ մեն ու մենիկ՝
Սիրո խոսքերով,
Ե՛վ ուրախության տաճարների մեջ՝
Գինու հոսքերով,
Ե՛վ մեր յոթնօրյա հարսանիքներին՝
Մեր փակ բակերում,
Բաց տանիքներին:
Իրավունք չկար նաև նվագել՝
Ո՛չ վինի վրա,
Ո՛չ էլ բամբիռի:
Այս կյանքի համար հոգացի՞ր՝
Պիղծ ես,
Ե՛վ անօրեն ես,
Ե՛վ բանադրված:
«Ամե՜ն ինչ արա հանուն ա՛յն կյանքի,
Որ քեզնից հետո՛, հետո՛ է գալու»…
…«Բայց նրանք նույնիսկ իրենց աստըծուն
Աղոթում էին… օտար խոսքերով,
Խոսքեր՝ ոչ պակաս անհասկանալի,
Քան ինքն՝ այդ աստված:
…Եվ մարդկանց հոգնած սրտերի վրա,
Որ երեկ այնպե՛ս հուզառատ էին,
Այնպե՛ս զգայիկ,
Իջել էր արդեն անտարբերություն մի կործանարար
Ե՛վ վաղվա հանդեպ,
Ե՛վ ապագայի»: …
Իր ծեսերով ու տոներով Արարումը, Մայր Բնությունն ու Կյանքը փառաբանող Հայի Հիացումն ու խանդավառ կենսասիրությունը փոխարինվեց օտար վարդապետությամբ՝ աղճատելով հնագույն ծեսերի ու տոների իմաստը, Արարչության խորհուրդն ու նրա պարգևած Զմայլանքը…
![](https://karineavetisyan.am/erac/2022/07/1467896976-83.jpeg)
«Զարմանալու ընդունակությունը Բնութեան կողմից մարդուն տրված մեծագույն պարգևներից է։ Որքան այն պակասում է մարդու մոտ, այնքան աղքատ է նա իր հոգով և այնքան ավելի՛ է նրա մեջ քար անտարբերությունը։
Իսկ անտարբերությունը բթացման առաջին և ամենահիմնական պայմանն է»:
«Աշխարհում ամենաշատը ես Արև՛ն եմ սիրում:
Սիրել Արևը, նշանակում է՝ սիրել Աշխարհը, Հողն ու այն ամենը, ինչ նրա վրա կա:
Նշանակում է՝ նայել աչքերով ու տեսնել սրտով:
Երբեմն նայում ես վառ լուսավորված լեռնաշղթաներին ու խենթանում գույների այդ տեղատարափից՝ բաց երկնագույն բարձունքներից մինչև մուգ շագանակագույն ժայռերը:
![](https://karineavetisyan.am/erac/2022/07/received_821831379227640.webp)
Երբ գույների այդ հարստությունը տեղափոխում ես կտավ, շատերը զարմանում են՝ մանուշակագույն լեռներ է՞լ են լինում:
Զարմանալու կարողությունը մարդու մեծագույն պարգևն է:
Զարմանքը ճշմարտության բացահայտման ուղին է»՝ Մարտիրոս Սարյանի համոզմամբ:
![](https://karineavetisyan.am/erac/2022/07/IMG_20170507_155742-1024x803.jpg)
«Ես համոզված եմ, որ առանց Հողի արվեստագետ չի եղել։
Հողի սիրտը գտնվում է Մարդու սրտի՛ մեջ։
Ամեն ինչ սրտի՛ց է բխում, ամեն ինչ սրտո՛վ է սկսվում։
Իմ «Խորհուրդ խորինը» եղել է իմ սերը դեպի Մայր Հողն ու ժողովուրդը։ Այդ սերը ես արտահայտել եմ արվեստով, որն իմ Հոգի՛ն է։
Ուրիշ հավատ ու սեր ես չե՛մ ունեցել»… (Մ. Սարյան)
![](https://karineavetisyan.am/erac/2022/07/Martiros-Saryan-588x375-1.jpg)