ԴՅՈՒՑԱԶՈՒՆ ԵՎ ԴԻՑԱՊԱՇՏ…
Հայոց դյուցազնական անցյալի քաջ ու առաքինի Նահապետների, նաև՝ մեր Լեռների մասին խոսելիս հաճախ ենք կիրառում «Դյուցազուն»՝ «Դիցերից ծնունդ առած» բառը (ինչպես «Դյուցազուն Լեռների լանջերին թիկնած» Սևանը գովերգելիս. հիշենք, որ հնում Լեռը Դիցի մի «մասն» էր համարվում):
«Դիւցազն՝ Դի՛ց ազն համարեալ»՝ «քաջաց ազգից»՝ «կիսաստված, որպէս անմահ և սրբազան»,- բացատրվում է «Նոր բառգիրք Հայկազեան լեզուի» բառարանում:
«Դի» (Տիւ), «Դիք»՝ «Դից»-ը Լույսն է, Հուրը, Արարիչ Ուժը՝ իր զանազան դրսևորումներով:
Լույսն ու Արարումը պաշտող մեր Նախնիք ԴԻՑԱՊԱՇՏ էին:
Դարեր ի վեր, քրիստոնեության տարածումից հետո, Դիցապաշտ Հայերին նաև «հեթանոս» են կոչել:
«Հեթանոս»՝ ինչպես մեկնվում է Հ. Աճառյանի «Արմատական բառարանում», նշանակում է՝ «այլազգի, օտարազգի, այս անունը տալիս էին եբրայեցիք ոչ հրէաներին»:
«Հունարենով՝ «էթնոս», («etnos»), ասորերենով՝ «հեթնոս»՝ ժողովուրդ, ցեղ իմաստով, Ասվածաշնչյան մեկնություններում՝ «այլացեղ ժողովուրդ, ոչ հրեա, այլազգի (ինչը որ Հույների համար «բարբարոսն» էր»,- կարդում ենք «Հայրերէն բացատրական բառարանում»:
Կրկին Հայկազեան բառարանից՝ «Հեթանոս» բառի բացատրությունը.
«Որ ոչն էր երբեմն յազգէ հրէից, կամ այժմ՝ չէ յազգէ քրիստոնէից. օտարազգի և այլակրօն, անհավատ, բարբարոս» (Հեթանոսը՝ «առաջ՝ ով հրէից ազգից չէր, այժմ՝ ով քրիստոնյաների ազգից չի»)…
Աստվածաշնչում այլ ազգերի համար կիրառվող տերմիններին (եբրայերենում՝ «գոյ», հունարենում՝ «էթնոս»), անդրադառնալով՝ Ֆրանսիայի Տուլուզ քաղաքի Համալսարանի պատվավոր դասախոս, աստվածաբան Ալեքսանդր Վեստֆալը՝ Աստվածաշնչյան «Վեստֆալ» (Westphal) բառարան-հանրագիտարանում (1932թ.) գրում է.
«Նախ և առաջ՝ Իսրայելի և մյուս ազգերի միջև տարբերությունը զուտ ազգային (էթնիկ) և աշխարհագրական էր. Յահվեն Իսրայելի աստվածն էր, իր գործունեության ոլորտը համարվում էր սահմանափակ՝ իր ժողովրդի ներսում միայն:
Այդ ժամանակաշրջանում բնական էր համարվում, որ յուրաքանչյուր ազգ իր սեփական աստվածներն ունենար (Սամուել, 26;19 և այլ հատվածներ)»:
Հնում Նախնիների պաշտամունքն էր, յուրաքանչյուր ազգ իր «հիմնադիր նահապետներին» էր պաշտում (Եգիպտոսում դեռևս կենդանության օրոք էին աստվածացվում-պաշտվում փարավոննրը):
Նախնիների կարևորությունը փաստում են նաև Հին ու Նոր Կտակարաններում՝ սերնդեսերունդ ներկայացված ծննդաբանության երկար ցանկերը:
Զանազան գլուխներում բազմիցս շեշտվում է, թե ու՛մ աստվածն է, ու՛մ հոր աստվածն է (Ելից, Գլ.ԺԵ; 2, «Նա իմ հօր աստուածն է»…), միաժամանակ արգելելով այլ աստվածներին երկրպագումը (Ելից, Գլ.Ի ; 3, «Բացի ինձանից ուրիշ աստուածներ չունենաս»…):
Բազմաթիվ օրինակներից մեջբերենք միայն մի հատված ևս՝ Հին Կտակարանից՝
«Ոչ մի օտարազգի՝ սրտով անթլփատ և մարմնով անթլփատ պիտի չմտնէ իմ սրբարանը բոլոր օտարազգիներից, որոնք Իսրայէլի որդկանց մեջ են» (Եզեկիէլ, Գլ. ԽԴ (44); 9)…
…Մեր Պատմական Հայրենիքի ընդարձակ տարածքի զանազան շրջաններում Արևահայաց լեռները, Արևափայլ գետերը, Այգաբացի Շողերով ողողված Արևահամ գյուղերը, Արփիահրատ ամրոցներն ու բերդերն իրենց՝ Արեգ, Արեգունի, Արեգին, Արևածագ, Արևաբույր, Արեգի անուններով՝ Կենսատու Լույսն ու Մշտավառ Հուրը փառաբանող Դյուցազուն Հայկազուններին են հիշեցնում, և Արփիափայլ մեր հնագույն մշակույթն այսօր էլ Ճառագում է՝ հազարամյակների խորքից…
Հ.գ. Հայոց հնագույն հավատալիքներին վերաբերող հարցերի հակիրճ պատասխանների մի տեսաշարք է սկսել օրերս Քուրմ Յարութ Առաքելեանը. ահավասիկ՝ առաջին տեսանյութը…
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=1058282247995411&id=100014409376218
