ՏՈՆՆ ԱՐԵԳՆԱՓԱՅԼԻ, ՏՈՆԸ՝ ՀԱՅՐԵՐԻ…
«Այսօր տոն է Արեգնափայլ, օ՜շ ականց (երանի՜ աչքերին)
Մեր Նահապետ Հայրերի, օ՜շ ականց»…
Տիեզերքում, մարդկանց տեսանելի երկնքում կատարվող փոփոխություններով է պայմանավորված Երկրի վրա եղանակների հերթափոխը:
Բնականաբար, անհիշելի ժամանակներից ի վեր մարդն իր գոյատևման համար հետևել է աստղերի այդ «պարին»՝ հատուկ ծեսերով ու տոներով նշանավորելով շրջադարձային փուլերը:
Տարին երկու անգամ՝ ամռանը և ձմռանը, երբ Արևը գտնվում է երկնքում իր ամենահյուսիսային կամ ամենահարավային դիրքում, նշվում է Արևադարձը (solstice), երբ Արևը դանդաղեցնում է իր ընթացքը դեպի հյուսիս կամ հարավ, մինչև, ի վերջո, հասնում է իր ծայրահեղ թեքմանը:
Այնուհետև նա կարծես կանգ է առնում՝ նախքան աստիճանաբար մյուս ուղղությամբ գնալը:
Այստեղից՝ «արևադարձ» բառի ծագումը. լատիներենով ստուգաբանությունը՝ «solstitium, sol» (արև) և «sistere» (դադարեցնել, տեղավորվել, դիրքավորվել) բառերից:
Արևադարձի ժամանակ ցերեկվա տևողությունը (արևածագի և մայրամուտի միջև ընկած ժամանակը), ամենաերկարն է (հունիսին՝ հյուսիսային կիսագնդում) կամ ամենակարճը (դեկտեմբերին):
Տարին երկու անգամ՝ գարնանը և աշնանը, Օրահավասարն է, (գարնանային և աշնանային օրահավասար (գիշերահավասար)՝ զուգօրություն՝ «équinoxe»), երբ արեգակի կենտրոնը հայտնվում է երկրագնդի հասարակածը պարունակող հարթության վրա:
Այդ պահին հարավային և հյուսիսային բևեռները հավասարահեռ են արևի կենտրոնին, ինչի շնորհիվ գիշերվա և ցերեկվա տևողությունները հավասարվում են։
Օրահավասարը տեղի է ունենում երկու արևադարձների միջև, երբ Արևը հատում է երկնային հասարակածը, այսինքն՝ երբ այն անցնում է երկրային հասարակածից ուղղահայաց։
«Օրահավասար»՝ «զուգօրություն»՝ «գիշերահավասար»՝ «équinoxe» անվան ստուգաբանությունը լատիներենով նույն իմաստն ունի՝ «æquinoctium æquus» (հավասար) և «nox noctis» (գիշեր), այսինքն՝ «գիշերը՝ հավասար ցերեկին»:
Այդ պահին, փաստորեն, ցերեկային և գիշերային սահմանազատման գիծն անցնում է երկու բևեռներով՝ սկզբունքորեն հավասարապես լուսավորելով երկու կիսագնդերը։
Այդ դեպքում ցերեկն ու գիշերը հավասար տևողությունն ունեն Երկրի վրա ամենուր:
Հայոց հնագույն ուսմունքը՝ Հայկյան Սրբազան ուսմունքը գիտություն է, ի տարբերություն հորինված պատմություններով կրոնների ու զանազան հավատալիքների:
Հայկյան Միաբանության Քրմերի՝ Քուրմ Հարութ Առաքելյանի և Քուրմ Միհր Հայկազունու բացատրությամբ՝
«Նավասարդ ամսվա Արամ օրը՝ հունիսի 21-ը, Հայկեան Սրբազան տոմարի համաձայն, Արեգնափայլի տոնն է:
Արեգնափայլի տոնը հիմնական տոներից է, որը տոնվում է ամառնամուտին, երբ Արեգակն իր ամենափառավոր բարձր կետում է և տարվա ամենաերկար օրն է:
Հայկեան Սրբազան Ուսմունքի համաձայն, Արեգնափայլի տոնը Հայրերի տոնն է՝ ՀԱՅԿ Հավատար Նահապետի գլխավորությամբ:
Արեգնափայլ տոնին նաև տեղի է ունենում Հայոց Կենաց Ծառի՝ Ծիրանենու պտուղ ծիրանի՝ Արևի պտղի օրհնություն, որը կոչվում է Ծիրանօրհնեք»:
Արեգնափայլի տոնական բարեմաղթանքներով…😊☀️☀️☀️
